"Επεξεργασία κειμένου"



 

Πατήστε το κουμπί "Σ' ένα συνοριακό σταθμό"
για να περιηγηθείτε στις δραστηριότητες

Γενικά

Τελευταία έφτασε στα σχολεία το νέο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Σπουδών (ΔΕΠΣ ΦΕΚ 1373 τ. Β΄18-10-2001), το οποίο θα αντικαταστήσει τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών που χρησιμοποιήσουμε μέχρι σήμερα.

Μεταξύ των πολλών καινοτομιών που εισάγονται υπάρχει ιδιαίτερη αναφορά στη χρήση των κειμένων ως διδακτικό μέσο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί για την επεξεργασία των διαφόρων ειδών λόγου ("Τα κείμενα πρέπει να είναι έτσι οργανωμένα ώστε να είναι δυνατή η συστηματική διδασκαλία των δομών και των γλωσσικών συμβάσεων κάθε κειμενικού τύπου" - σελ. 510).

Ένα άλλο σημείο που αξίζει προσοχής είναι η αναφορά στη "Γραμματική του κειμένου και της επικοινωνίας".

(Είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσει ο δάσκαλος ότι, διδάσκοντας γλώσσα διδάσκει τη δομή της ή, με γνωστούς όρους, διδάσκει “γραμματική” σε τρία επίπεδα:

α. γραμματική της λέξης (δομή της λέξης, λεξιλόγιο, σημασιολογία, ετυμολογικό κτλ.),

β. γραμματική της πρότασης (δομή της πρότασης, σημασιολογία της πρότασης κτλ.) και

γ. γραμματική του κειμένου και της επικοινωνίας. (κατανόηση της δομής και του περιεχομένου, δόμηση κειμένου – δομή και σύνδεση παραγράφων, άξονας γλωσσικής συνοχής, καταλληλότητα γλωσσικών μέσων

...Η γραμματική των δύο πρώτων επιπέδων (γραμματική του γλωσσικού συστήματος) διδάσκεται προκειμένου να υπηρετήσει τη γραμματική της επικοινωνίας.

...Το κύριο βάρος, βέβαια, πέφτει στην επεξεργασία του κειμένου και της επικοινωνίας. Γι αυτό γίνεται σαφής και συστηματική αναφορά στους τύπους των κειμένων και στα βασικά τους χαρακτηριστικά, όπως είναι, για παράδειγμα, η δομή, ο άξονας γλωσσικής συνοχής και το επίπεδο ύφους - σελ. 505-506).

Αν προκύπτει κάποιο συμπέρασμα από τα παραπάνω, αυτό θα είναι πάνω κάτω το εξής: "Να διδάξουμε τη γλώσσα σε όλες τις πτυχές της χρησιμοποιώντας αυθεντικά κείμενα και μελετώντας τα γλωσσικά στοιχεία σε σχέση με τον επικοινωνιακό ρόλο που έχουν στα συγκεκριμένα κείμενα."

Μέχρι τώρα παραθέταμε παραδείγματα για κάθε περίπτωση που πολύ λίγο ενδιαφέρον, άρα και ελάχιστη διδακτική αξία είχαν για τους μαθητές. Και πώς να έχουν δηλαδή, αφού τα παραδείγματα ήταν ξεκομμένα από τη φυσική τους θέση, το κείμενο. Γιατί μόνο μέσα στο κείμενο, όπου ανήκει η λέξη ή η φράση αποκτά νόημα και επικοινωνιακή δύναμη.


Στη διδακτική πρόταση που ακολουθεί θα περιηγηθείτε σε μια σειρά από δραστηριότητες με τις οποίες θα βοηθήσουμε τους μαθητές και τις μαθήτριές μας να κατανοήσουν τα δομικά στοιχεία ενός κειμένου και κατ' επέκταση τη δομή του γλωσσικού συστήματος (κειμενοκεντρική προσέγγιση).

Επειδή η πρόταση αυτή σχεδιάστηκε για να χρησιμοποιηθεί από δίκτυο υπολογιστών (με χρήση του προγράμματος περιήγησης), δεν περιλαμβάνεται όλη τη γκάμα των πιθανών δραστηριοτήτων.


Στοιχεία διδακτικής πρότασης

Τίτλος

"Σ' ένα συνοριακό σταθμό" - Αντώνης Σαμαράκης

(διήγημα από το βιβλίο "Ζητείται ελπίς-Σήμα κινδύνου", Αθήνα 1966, Εστία)

Τάξη: Ε΄ - ΣΤ΄

Διδακτικές ώρες: 2

Στόχοι

Οι στόχοι των δραστηριοτήτων είναι, να μπορέσουν τα παιδιά:

  • να διαβάζουν, κατανοώντας συγχρόνως το περιεχόμενο ενός κειμένου, κατάλληλου για την ηλικία τους

  • να διαβάζουν ένα κείμενο είτε ως σύνολο για την απόκτηση μιας γενικής εικόνας, είτε λεπτομερειακά, είτε επιλεκτικά για την ανεύρεση συγκεκριμένων στοιχείων

  • να αναγνωρίζουν τον τρόπο οργάνωσης ενός κειμένου εντοπίζοντας τα δομικά του στοιχεία (παράγραφοι, πρόλογος, επίλογος κλπ)

  • να κατανοήσουν το ρόλο που έχουν τα δομικά στοιχεία ενός κειμένου στην οργάνωση του περιεχομένου του

  • να διαπιστώσουν τις σχέσεις που έχουν τα διάφορα μέρη του λόγου μέσα σ' ένα κείμενο και πώς επηρεάζουν το νόημα του κειμένου

  • να μπορούν να ανακαλούν και να ανασυνθέτουν ένα γνωστό κείμενο ακολουθώντας τη νοηματική αλληλουχία των μερών του


Μεθοδολογία

  • Οι μαθητές θα εργαστούν ανά δύο ή τρεις ανάλογα με τις θέσεις σταθμών εργασίας που διαθέτουμε.

  • Οι δραστηριότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για εξατομικευμένη-φροντιστηριακή διδασκαλία (κατά τη γνώμη μου το προτιμότερο)

  • Μοιράζουμε φύλλο εργασίας σε κάθε ΗΥ με αναλυτικές οδηγίες, ώστε να γνωρίζουν τα παιδιά τι θα κάνουν σε κάθε περίπτωση.

  • Ζητάμε από τα παιδιά να ακολουθήσουν τις οδηγίες του φύλλου εργασίας.

  • Παρακολουθούμε την εξέλιξη των δραστηριοτήτων και δίνουμε λύσεις σε τεχνικά κυρίως προβλήματα.

  • Σε αρκετές δραστηριότητες υπάρχει και βαθμολογία. Αυτή αποσκοπεί στο να μας ενημερώνει για την πορεία προόδου των δραστηριοτήτων και όχι στη βαθμολόγηση των παιδιών.

  • Όταν τα παιδιά ολοκληρώσουν τις εργασίες τους (ιδιαίτερα αυτές που δεν απαιτούν τη χρήση ΗΥ)  καλό είναι να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα και στα υπόλοιπα παιδιά.

  • Η αξιολόγηση της διδασκαλίας θα προκύψει από το βαθμό επιτυχούς ολοκλήρωσης των δραστηριοτήτων στον ΗΥ (βαθμολογία ασκήσεων) καθώς και από την παρουσίαση των υπόλοιπων δραστηριοτήτων μέσα στην τάξη.

(Σ' αυτή την παρουσίαση δεν περιλαμβάνεται το φύλλο εργασίας, αφού η διδακτική πρόταση είναι δυνατόν να συμπληρωθεί και με άλλες πρόσθετες δραστηριότητες που δεν απαιτούν τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Πάντως παρέχονται οδηγίες και διευκρινήσεις αμέσως παρακάτω, ώστε να διαμορφώσετε τα δικά σας φύλλα εργασίας)


Οδηγίες - Περιγραφή δραστηριοτήτων

  1. Πατήστε το κουμπί  "Σ' ένα συνοριακό σταθμό" (οριζόντιο μενού) για να εμφανιστεί το κείμενο.

  2. Μπορείτε να παραλείψετε αυτό το βήμα, αν μοιράσετε το κείμενο σε αντίγραφα (θα το βρείτε και στο νέο Ανθολόγιο - "Με λογισμό και μ' όνειρο" σελ. 67). Σ' αυτή την περίπτωση πατήστε το κουμπί  "Ασκήσεις"

  3. Σε κάθε άσκηση υπάρχουν τα κουμπιά "προηγούμενη" & "επόμενη". Με τα κουμπιά αυτά τα παιδιά μπορούν να πλοηγηθούν στις ασκήσεις.

  4. Οι ασκήσεις είναι συνολικά 8.

  5. Για καλύτερη απεικόνιση χρησιμοποιήστε πλήρη οθόνη

  6. Διαβάστε τον πίνακα με την περιγραφή των ασκήσεων

Α/Α

Περιγραφή άσκησης

Διάλεξε τη σωστή απάντηση

 

Ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου (6 ερωτήσεις).
Τα παιδιά πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα σε 3 ή 4 πιθανές απαντήσεις. Σε περίπτωση λανθασμένης απάντησης δίνεται το σημείο του κειμένου που περιέχει τη σωστή απάντηση. Μπορούμε να διαγνώσουμε επίπεδα δυσκολίας στην κατανόηση κειμένου ανάλογα με την επιλογή της απάντησης.

Οι παράγραφοι του κειμένου

 

Ερωτήσεις για τον αριθμό των παραγράφων του κειμένου. Εντοπισμός της αρχής (πρόλογος) και του τέλους του κειμένου (επίλογος) (3 ερωτήσεις)
Σε περίπτωση που δυσκολευτούν μπορούν να κοιτάξουν το κείμενο που έχουν μπροστά τους ή να οδηγηθούν σε ιστοσελίδα όπου φαίνονται οι σωστές απαντήσεις.
Με την άσκηση αυτή επιδιώκουμε να εντοπίζουν τα παιδιά τις παραγράφους ενός κειμένου, καθώς και τον πρόλογο και τον επίλογο μιας ιστορίας.

Βάλε στη σειρά τα μέρη της παραγράφου

 

Τα παιδιά πρέπει να βάλουν στη σειρά την 1η παράγραφο του κειμένου.
Στόχος της άσκησης είναι να ασκηθούν τα παιδιά στην ανασύνθεση μιας παραγράφου που έχει χωριστεί στα σημεία όπου υπάρχουν σημεία στίξης (τελείες, κόμματα). Πατώντας "Βοήθεια" εμφανίζεται το επόμενο σωστό τμήμα.

Βάλε στη σειρά τα μέρη της παραγράφου

 

Παρόμοια με την άσκηση 3. Επιπλέον τα παιδιά πρέπει να λάβουν υπόψη τους και την νοηματική αλληλουχία του κειμένου για να ανασυνθέσουν την παράγραφο
Πατώντας "Βοήθεια" εμφανίζεται το επόμενο σωστό τμήμα.

Βρες τις λέξεις του κειμένου

 

Τα παιδιά πληκτρολογούν μία μία τις λέξεις μιας παραγράφου του κειμένου.
Κάποιες λέξεις είναι ήδη συμπληρωμένες.
Αυτό που θέλουμε είναι να βρουν τρόπους για να φτιάξουν την παράγραφο μαντεύοντας τις λέξεις που την αποτελούν.
Για παράδειγμα, θα παρατηρήσουν ότι μια καλή τεχνική είναι να αρχίσουν με τα άρθρα ή τους αδύνατους τύπους αντωνυμιών (κατανοούν έτσι τη χρησιμότητά τους στο λόγο).

Διάλεξε το σωστό ρήμα

 

Από μία παράγραφο του κειμένου λείπουν όλα τα ρήματα.
Ζητάμε από τα παιδιά να πληκτρολογήσουν το κάθε ρήμα στη θέση του. Τα παιδιά μπορούν να βάλουν και άλλα ρήματα (συνώνυμα) αρκεί να μην αλλάζει το νόημα της κάθε πρότασης.
Με την άσκηση αυτή βοηθούμε τα παιδιά να κατανοήσουν (με έμμεσο τρόπο) πόσο σημαντικά είναι τα ρήματα σε μία πρόταση. Η παράγραφος, απογυμνωμένη από ρήματα, δεν έχει καθόλου νόημα.
Σημ: Θα μπορούσαμε ακόμη να φτιάξουμε ασκήσεις όπου λείπουν τα επίθετα, ουσιαστικά, επιρρήματα κλπ

Μια περίληψη άνω-κάτω

 

Άσκηση περίληψης.
Ζητάμε από τα παιδιά να βάλουν την περίληψη του κειμένου σε μια λογική (νοηματική) σειρά. Καλό είναι να προηγηθεί άσκηση με τους πλαγιότιτλους των παραγράφων

Σταυρόλεξο ...σιδηρόδρομος

 

Τα παιδιά καλούνται  να λύσουν ένα σταυρόλεξο με ορολογίες του σιδηρόδρομου.


Άλλες προτεινόμενες δραστηριότητες

  • Δημιουργία αφίσας ή κολάζ με θέμα τα τρένα

  • Δημιουργία ζωγραφιάς με θέμα κάποια παράγραφο του κειμένου ή και ολόκληρου του κειμένου

  • Να βρουν τους πλαγιότιτλους των παραγράφων και με τη βοήθειά τους να συντάξουν την περίληψη

  • Να δώσουμε το κείμενο κομμένο σε κομμάτια όσα και οι παράγραφοι και να ζητήσουμε από τα παιδιά να βάλουν τις παραγράφους στη σειρά

  • Να ζητήσουμε από τα παιδιά να φτιάξουν μια εικονογραφημένη ιστορία (με 5-6 εικόνες) με βάση το περιεχόμενο του κειμένου

  • Να βρουν με τη βοήθεια μιας μηχανής αναζήτησης βιογραφικά στοιχεία για τον συγγραφέα ή για τα τρένα (δείτε και τους προτεινόμενους συνδέσμους παρακάτω)


 

Προτεινόμενες συνδέσεις για τα τρένα

http://www.tmth.edu.gr/el/expo/railway.html
Ο δικτυακός τόπος του Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης (εκθετήριο "Σιδηρόδρομος")

http://www.ose.gr/
Ο δικτυακός τόπος του Οργανισμού Σιδηροδρόμων Ελλάδας

http://www.isap.gr/gr/index.html
Ο δικτυακός τόπος των Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Αθηνών-Πειραιά

http://www.eled.auth.gr/historia1/web2000/bc.htm
Παιδαγωγικό τμήμα δημοτικής εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης /Σελίδες για την Ιστορία

Ιστορία της Θεσσαλονίκης - συγκοινωνίες (σιδηρόδρομος, τραμ)

http://culture.gr/4/42/421/42105/42105c/g42105c1.html
Υπουργείο Πολιτισμού - Σιδηροδρομικό μουσείο Αθηνών (φωτογραφίες)

http://alcoworld.railfan.net/greece.htm
Φωτογραφίες τρένων από την Ελλάδα με συνοδευτικά κείμενα

http://mercurio.iet.unipi.it/pix/gr/pix.html
Φωτογραφίες όλων των σιδηροδρομικών οχημάτων που χρησιμοποιούνται στις ευρωπαϊκές χώρες

http://www.heartofdixierrmuseum.org/
Μουσείο τρένων (φωτογραφίες & κείμενα)

 

Προτεινόμενες συνδέσεις για τον συγγραφέα

http://www.greece2001.gr/writers/AntonisSamarakis.html

Εθνικό Κέντρο Βιβλίου

http://www.greekbooks.gr/books/showauthor.asp?authorID=47671

Βιογραφικό & έργα στο greekbooks.gr

http://www.elogos.gr/interview/interview0007.htm
Συνέντευξη στο elogos.gr

http://www.unicef.gr/reports/sowcr2000.php
 Αναφορά της Unicef για τον συγγραφέα (Πρεσβευτής Καλής Θέλησης της UNICEF)


 

Η παρούσα διδακτική πρόταση δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά
στον δικτυακό τόπο του δημιουργού: Γιάννης Σαλονικίδης-Δ@σκ@λος 


Πατήστε το κουμπί "Σ' ένα συνοριακό σταθμό"
για να περιηγηθείτε στις δραστηριότητες