Μου αρέσει – Δε μου αρέσει – Wordle

Η διδακτική πρόταση απευθύνεται σε δασκάλους και πληροφορικούς που διδάσκουν στα Δημοτικά σχολεία (ΕΑΕΠ ή Ολοήμερα).

Τάξεις: Δ΄, Ε΄ τάξη ή ΣΤ΄τάξη (αν και είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί σε τάξεις του Γυμνασίου με τις κατάλληλες τροποποιήσεις).

Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές:

Το σενάριο αφορά στις γνωστικές περιοχές της Γλώσσας, των Μαθηματικών (στατιστική) και των Τ.Π.Ε. Μπορεί να ενταχθεί σε διαθεματικά σχέδια εργασίας προγραμμάτων της Ευέλικτης Ζώνης.

Ειδικότερα, εξετάζεται κάποιο σχολικό πρόβλημα που έχουν επιλέξει οι μαθητές. Γίνεται διερεύνηση του προβλήματος με τη βοήθεια δημοσκόπησης. Τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης οπτικοποιούνται και αναλύονται με τη βοήθεια της διαδικτυακής εφαρμογής Wordle (http://www.wordle.net).* Οι δραστηριότητες καταλήγουν στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων και των προτάσεων των μαθητών για την επίλυση του προβλήματος.

Συμβατότητα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα:

Η ανάπτυξη της διδακτικής πρότασης βασίζεται στη μέθοδο των σχεδίων εργασίας (project method). Η συγκεκριμένη μεθοδολογία προάγει την ενεργό συμμετοχή και την ανάπτυξη της δημιουργικής, κριτικής σκέψης των μαθητών, μέσα από ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες, επομένως είναι συμβατή με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ., 2001) και με τα επιμέρους Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών των εμπλεκόμενων γνωστικών αντικειμένων (για τις Τ.Π.Ε.:  “Οργανώνω, ταξινομώ και επεξεργάζομαι πληροφορίες”)

Λεξιλόγιο: δημοσκόπηση, στατιστική.

Προαπαιτούμενες γνώσεις: Οι μαθητές γνωρίζουν να χρησιμοποιούν ένα πρόγραμμα πλοήγησης στο διαδίκτυο και να αποθηκεύουν στιγμιότυπα οθόνης ως εικόνες.

Οργάνωση διδασκαλίας – Υλικοτεχνική υποδομή:

Η διεξαγωγή της διδακτικής πρότασης  θα πραγματοποιηθεί κυρίως στην τάξη των μαθητών, ενώ στη φάση της ανάλυσης και απεικόνισης των δεδομένων απαιτείται ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής ανά 2-3 μαθητές.  Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα μοιραστούν σε δύο μεγάλες ομάδες που στη συνέχεια θα χωριστούν σε μικρότερες υπο-ομάδες των 2-3 παιδιών.

Η διδακτική πρόταση υλοποιείται με τον βέλτιστο τρόπο εάν προκύψει συνεργασία εκπαιδευτικού τάξης και πληροφορικού. Στην περίπτωση αυτή ο εκπαιδευτικός της τάξης πραγματοποιεί το 1ο και 2ο στάδιο, ο πληροφορικός το 3ο στάδιο, ενώ στο 4ο στάδιο γίνεται από κοινού παρουσίαση, συζήτηση και αξιολόγηση των δραστηριοτήτων.

Για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων απαιτείται: οθόνη προβολής ή διαδραστικός πίνακας (προαιρετικά), εργαστήριο ΗΥ, δικτυακός εκτυπωτής, πρόγραμμα περιήγησης στο διαδίκτυο (διαδικτυακή εφαρμογή Wordle – (http://www.wordle.net), λογισμικό επεξεργασίας κειμένου.

Ο βασικός σκοπός  είναι η ενεργοποίηση των μαθητών απέναντι σε ένα θέμα της καθημερινότητάς τους (σχολικό πρόβλημα) και η ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπισή του. Κατά τη διάρκεια υλοποίησης των δραστηριοτήτων αναμένεται να επιτευχθούν στόχοι που σχετίζονται:

Στόχοι

Ως προς το γνωστικό μέρος οι μαθητές:

• Να αναγνωρίζουν τις διαστάσεις ενός προβλήματος.
• Να συλλέγουν δεδομένα χρησιμοποιώντας φόρμες καταγραφής.
• Να εξαγάγουν συμπεράσματα που προκύπτουν από τη σύγκριση και την ανάλυση δεδομένων.
• Να ασκηθούν στην παραγωγή γραπτού λόγου βασιζόμενοι σε λέξεις-κλειδιά και σύμφωνα με τις αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης.

Ως προς τη διαδικασία μάθησης

• Να αναπτύξουν την ομαδικότητα και τη συνεργασία.
• Να αναλαμβάνουν ρόλους.
• Να εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις τους.
• Να σχεδιάζουν πιθανούς τρόπους δράσης για την αντιμετώπιση προβλημάτων μέσα στο πλαίσιο μιας ομάδας.

Σε σχέση με τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας

• Να αξιοποιούν διαδικτυακές εφαρμογές για την οργάνωση, ανάλυση και παρουσίαση δεδομένων.
• Να χρησιμοποιούν λογισμικό παρουσίασης για να προβάλλουν τα αποτελέσματα της εργασία τους.

Εκτιμώμενη διάρκεια: 3 διδ. ώρες

Διδακτική προσέγγιση:

Το θεωρικό πλαίσιο  στηρίζεται σε αρχές της θεωρίας της Δραστηριότητας (Engestrom, 1987) βασικό στοιχείο της οποίας αποτελεί η προσδοκία – κίνητρο των εμπλεκομένων να τροποποιήσουν μια κατάσταση μέσω δραστηριοτήτων που οι ίδιοι επιλέγουν να υλοποιήσουν. Πρόκειται για μια μορφή ενεργητικής μάθησης που δίνει μεγάλα περιθώρια ανάληψης πρωτοβουλιών από τους μαθητές και για το λόγο αυτό στη δόμηση των δραστηριοτήτων  ακολουθήθηκε η μεθοδολογία των σχεδίων εργασίας (project method) (Frey, 1986).

Διδακτική προσέγγιση με Τ.Π.Ε.

Κατά την υλοποίηση των δραστηριοτήτων οι μαθητές αξιοποιούν κυρίως τη διαδικτυακή εφαρμογή Wordle (http://www.wordle.net). Πρόκειται για μια δωρεάν εφαρμογή Web 2.0 που επιτρέπει στους μαθητές να οπτικοποιήσουν τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης που θα διενεργήσουν με τη μορφή «σύννεφου λέξεων» (Feinberg, 2009).

Η εφαρμογή Wordle, με τα ιδιαίτερα τεχνικά χαρακτηριστικά που διαθέτει, προσθέτει επιπλέον ποιοτικά στοιχεία στη μαθησιακή διαδικασία, αφού επιτρέπει την εύκολη εισαγωγή, επεξεργασία, ανάλυση και παρουσίαση δεδομένων μιας έρευνας με έναν εναλλακτικό τρόπο σε σχέση με τα «παραδοσιακά» ραβδογράμματα ή γραφήματα  πίτας.

Παράλληλα η οπτικοποιημένη παρουσίαση των δεδομένων ως «σύννεφο λέξεων» μπορεί να δώσει ένα πολύ ενδιαφέρον και πρωτότυπο αισθητικό αποτέλεσμα, προσφέροντας ευκαιρίες στους μαθητές μας για έκφραση και ανάπτυξη της δημιουργικότητάς τους.

Τέλος στο στάδιο παρουσίασης – αξιολόγησης του έργου και των διαδικασιών (4^ο στάδιο) οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν  κάποιο λογισμικό παρουσίασης.

Η διδακτική πρόταση

1^ο Στάδιο:  Πρωτοβουλία – Πρόταση. Διαμόρφωση του θέματος

Η αφορμή για το ξεκίνημα του project μπορεί να γίνει είτε από τους ίδιους τους μαθητές είτε από τον εκπαιδευτικό της τάξης.

Στη συγκεκριμένη διδακτική πρόταση το θέμα για διερεύνηση είναι το σχολικό περιβάλλον των μαθητών και διατυπώνεται με τον τίτλο: «Μου αρέσει – Δε μου αρέσει».

Οι μαθητές συζητούν στην ολομέλεια της τάξης για την πρωτοβουλία, εξετάζουν την πρόταση, προσπαθούν να κατανοήσουν και να επεξεργαστούν το περιεχόμενό της, εκφράζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους.

Το στάδιο ολοκληρώνεται με ένα αδρομερές σχεδιάγραμμα για το τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια.

2^ο Στάδιο: Σχεδιασμός δράσεων. Ανάθεση ρόλων

Οι μαθητές αποφασίζουν για τις δράσεις που θα αναλάβουν, το ρυθμό εργασίας, το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο θα ολοκληρωθούν οι εργασίες, τους ρόλους που θα αναλάβουν και συμφωνούν για το ποιο θα είναι το τελικό προϊόν της εργασίας.

Οι βασικές δραστηριότητες είναι δύο: Η διεξαγωγή μιας δημοσκόπησης για την καταγραφή των θετικών και αρνητικών στοιχείων του σχολικού περιβάλλοντος, που θα έχει ως δείγμα όλα τα παιδιά του σχολείου, και η δημιουργία αφισών και ανοιχτών επιστολών που θα απευθύνονται στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα (παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικούς).

Με την ολοκλήρωση του σταδίου αυτού θα πρέπει να έχει γίνει λεπτομερής καταγραφή όλων των ενεργειών που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του project.

3^ο Στάδιο:  Υλοποίηση των δραστηριοτήτων

Οι μαθητές χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες. Η 1^η θα ασχοληθεί με το θέμα: «Τι μου αρέσει στο σχολείο μου» και η 2^η με το θέμα: «Τι δε μου αρέσει στο σχολείο μου».

Οι μαθητές δημιουργούν μικτές υπο-ομάδες που επισκέπτονται τις τάξεις του σχολείου και ενημερώνουν τους συμμαθητές τους για την πρωτοβουλία τους. Δίνουν δύο χαρτάκια σε κάθε μαθητή, που θέλει να συμμετάσχει στη δημοσκόπηση, και ζητούν να σημειώσει σε κάθε χαρτάκι με μία μόνο λέξη αυτό που θεωρεί  το πιο θετικό και το πιο αρνητικό στο σχολικό περιβάλλον.

Μετά την ολοκλήρωση της δημοσκόπησης κάθε μεγάλη ομάδα καταγράφει τις απαντήσεις σε έναν επεξεργαστή κειμένου. Ακολουθεί η δημιουργία του «σύννεφου λέξεων» (word clouds) με τη διαδικτυακή εφαρμογή Wordle (http://www.wordle.net).

Οι μαθητές συμβουλεύονται το φύλλο οδηγιών για τη χρήση της εφαρμογής (Φύλλο εργασίας: Οδηγίες για τη χρήση της εφαρμογής Wordle) και δημιουργούν τα αντίστοιχα «σύννεφα λέξεων». Επιλέγουν συνδυασμούς χρωμάτων, γραμματοσειρά, κατεύθυνση κειμένου μέχρι να μείνουν ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα (οι μαθητές μπορούν να εργαστούν σε ομάδες των 3-4 μαθητών και να δημιουργήσουν περισσότερα «σύννεφα λέξεων», ώστε να υπάρχει η δυνατότητα σύγκρισης και επιλογής).

Κάθε μεγάλη ομάδα παρουσιάζει την εργασία της (ενδοομαδική παρουσίαση) και ακολουθεί συζήτηση πάνω στους εξής άξονες (επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων, εξαγωγή συμπερασμάτων):

• Ποια λέξη είναι μεγαλύτερη; Τι σημαίνει αυτό;
• Ποια θεωρείται πως είναι τα πιο θετικά/αρνητικά στοιχεία του σχολείου μας;
• Μπορείτε να γράψετε ένα κείμενο για τα πέντε (5) πιο θετικά/αρνητικά στοιχεία του σχολείου μας;
• Σε ποιους πρέπει να κοινοποιήσετε τα αποτελέσματα της εργασίας σας; Με ποιο τρόπο θα το κάνετε αυτό;

Με την ολοκλήρωση της συζήτησης οι μαθητές μας συζητούν και ερμηνεύουν τα αποτελέσματα, τα αναλύουν και καταλήγουν σε συμπεράσματα .

Στη συνέχεια οι ομάδες δημιουργούν παρουσιάσεις με αρχεία εικόνων των Wordle που δημιούργησαν (Φύλλο εργασίας: «Πώς θα βάλω το Wordle σε μια παρουσίαση;») και συντάσσουν ανοιχτές επιστολές με προτάσεις για βελτίωση του σχολικού περιβάλλοντος.

4^ο Στάδιο:  Παρουσίαση και αξιολόγηση του έργου και των διαδικασιών

Οι ομάδες προχωρούν στην τελική παρουσίαση των εργασιών τους στην ολομέλεια της τάξης. Ακολουθεί συζήτηση για τον τρόπο εργασίας, τις δεξιότητες που απόκτησαν, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, τις σχέσεις που ανέπτυξαν μεταξύ τους κλπ. Παράλληλα οριστικοποιούν τους τρόπους με τους οποίους θα ανακοινώσουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα.

Το project ολοκληρώνεται με την ανάρτηση αφισών (εικόνα 1) στους πίνακες ανακοινώσεων του σχολείου και την παράδοση των επιστολών σε γονείς, εκπαιδευτικούς ή σε εκπρόσωπους της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Με την ολοκλήρωση του project αναμένουμε οι μαθητές μας να έχουν αναπτύξει δεξιότητες που θα τους οδηγήσουν   σε αναστοχασμό και κριτική αντιμετώπιση του τρόπου εργασίας τους (σε ατομικό επίπεδο και σε επίπεδο ομάδας) ενώ ταυτόχρονα  θα αξιοποιήσουν δημιουργικά αυτές τις δεξιότητες με την ανάληψη πρωτοβουλιών για την επίλυση μιας προβληματικής κατάστασης.

Εικόνα 1: Αφίσα που δημιουργήθηκε από μαθητές Ε΄ τάξης του 11^ου Δημοτικού Σχολείου Ευόσμου, Φεβρουάριος 2010

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Οδηγίες για τη χρήση της εφαρμογής Wordle

1. Ανοίξτε το πρόγραμμα περιήγησης στο διαδίκτυο και πληκτρολογήστε τη διεύθυνση: http://www.wordle.net
2. Από το οριζόντιο μενού επιλέξτε: Create.
3. Στο πεδίο Paste in a bunch of text επικολλήστε τις λέξεις που έχετε καταγράψει στον επεξεργαστή κειμένου.
4. Πατήστε το κουμπί Go.
5. Τώρα μπορείτε να μορφοποιήσετε την εργασία σας αλλάζοντας χρώματα (Color), γραμματοσειρά (Font), την κατεύθυνση του κειμένου (Layout) κλπ.
6. Μόλις ολοκληρώσετε την εργασίας σας, πατήστε το κουμπί Save to public Gallery.

Πώς θα βάλω το Wordle σε μια παρουσίαση;

1. Από την αρχική σελίδα του Wordle (http://www.wordle.net) επιλέξτε στο οριζόντιο μενού Gallery.
2. Εντοπίστε το Wordle που δημιουργήσατε προηγουμένως και κάντε διπλό κλικ επάνω στη μικρογραφία του για να εμφανιστεί.
3. Ανοίξτε το λογισμικό παρουσίασης Ms PowerPoint και δημιουργήστε μια νέα διαφάνεια.
4. Επιστρέψτε στο Wordle και πατήστε στο πληκτρολόγιό σας το κουμπί Print Screen.
5. Γυρίστε στη διαφάνεια του MS Power Point, κάντε δεξί κλικ επάνω της και πατήστε Επικόλληση.
6. Με τα εργαλεία επεξεργασίας εικόνας περικόψτε την εικόνα, ώστε να μείνει μόνο το Wordle που δημιουργήσατε.
7. Τώρα μπορείτε να προσθέσετε τίτλους, κείμενα, να αλλάξετε το φόντο της διαφάνειας, να την εκτυπώσετε κλπ.!
8. Μην ξεχάσετε να αποθηκεύσετε την εργασία σας (Αρχείο > Αποθήκευση)

Επέκταση-Αξιολόγηση

Επέκταση

Κατά το στάδιο διενέργειας της δημοσκόπησης οι μαθητές θα μπορούσαν να θέσουν επιπλέον το ερώτημα: «Σημειώστε με μια λέξη τι θα θέλατε να έχει ή τι να βελτιωθεί στο σχολείο μας». Έτσι θα προέκυπτε ένα νέο Wordle που θα ήταν δυνατόν να αξιοποιηθεί στη συζήτηση σχετικά με τις προτάσεις για βελτίωση του σχολικού περιβάλλοντος.

Παραλλαγή (με χρήση διαδραστικού πίνακα)

Στο 3^ο στάδιο, κατά το οποίο γίνεται η ανάλυση των δεδομένων και η εξαγωγή συμπερασμάτων, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει το λογισμικό του διαδραστικού πίνακα της τάξης ή του εργαστηρίου υπολογιστών.

Εισάγονται τα Wordle που έχουν ετοιμάσει οι μαθητές ως αρχεία εικόνων σε διαφορετικές σελίδες και γίνεται η επεξεργασία, η εύρεση των λέξεων – κλειδιών και η παρουσίαση με τη βοήθεια του λογισμικού (εικόνα 2).

Εικόνα 2: Επεξεργασία του Wordle με λογισμικό διαδραστικού πίνακα.

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση πραγματοποιείται κατά το 4^ο στάδιο διεξαγωγής του σεναρίου και δεν αφορά τόσο την επιτυχή ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων ή το βαθμό επίτευξης των στόχων αλλά πρόκειται περισσότερο για μια ανατροφοδοτική ανασκόπηση και συζήτηση των διαπροσωπικών σχέσεων των μελών των ομάδων.

Ουσιαστικά πραγματοποιείται μια συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης στην οποία οι μαθητές μας αντιμετωπίζουν κριτικά και από απόσταση τις ίδιες τους τις ενέργειες, συζητούν κριτικά πάνω  σ’ αυτά που έχουν κάνει, διατρέχουν νοερά όλη την πορεία των εργασιών, προκειμένου να μετατραπούν οι απλές πρακτικές διαδικασίες σε διαδικασίες με μορφωτικό περιεχόμενο (Frey, 1986).

Βιβλιογραφία

• Engestrom Y., (1987). Learning by expanding: An activity theoretical approach to developmental research. Helsinki, Finland.
• Frey K., (1986). Η μέθοδος Project: Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη
• ΦΕΚ  1139/28-07-2010, Διδασκαλία – Πρόγραμμα σπουδών των νέων διδακτικών αντικειμένων που θα εισαχθούν στα ολοήμερα δημοτικά σχολεία που θα λειτουργήσουν με ΕΑΕΠ.
• Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2001). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών, ΦΕΚ τ. Β΄ 1366, 1373, 1374, 1375, 1376/18-10-2001. Αθήνα

Δικτυογραφία – Πηγές

• Feinberg, J. (2009). Wordle. Ανασύρθηκε 24 Ιουνίου 2010, από http://www.wordle.net/
• 11^ο Δημοτικό Σχολείο Ευόσμου (2010). Διδακτική πρόταση με το Wordle: «Μου αρέσει-Δε μου αρέσει». Ανασύρθηκε 25 Ιουνίου 2010, από http://11dim-evosm.thess.sch.gr/ppages/pp31.htm
• Wordle http://www.wordle.net

* Εκτενέστερη παρουσίαση της εφαρμογής Wordle εδώ!