And the oscar goes to …

Πρωί πρωί άνοιξα το email του σχολείου. Με μια πλάγια – διαγώνια – ματιά τσέκαρα τα χρήσιμα, διέγραψα τα ολοφάνερα spam και έμεινα μετέωρος σε 5 μηνύματα. Όλα αφορούσαν στην προκήρυξη μαθητικών διαγωνισμών στα μαθηματικά, στις φυσικές επιστήμες, στη λογοτεχνία, στη δημιουργία αφίσας και σε έναν διαγωνισμό εκπαιδευτικής ρομποτικής.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που έπρεπε να επιλέξω ποια μηνύματα θα διάλεγα για εκτύπωση και ενημέρωση των συναδέλφων. Ήταν η πρώτη φορά που αναρωτήθηκα αν άξιζαν τον γραφίτη τους αυτά τα πέντε μηνύματα.

Σε γενικές γραμμές είμαι ορθολογιστής. Επομένως σκέφτηκα αναλόγως. Το σχολείο είναι εκπαιδευτικός οργανισμός, άρα εφόσον υπάρχει παιδαγωγικό ενδιαφέρον τότε να πατήσω το κουμπί print.

Και τώρα ήρθαν τα δύσκολα… Ποιο είναι το παιδαγωγικό ενδιαφέρον σε έναν μαθητικό διαγωνισμό; Ποιοι εμπλέκονται και με ποιον τρόπο; Σε τι θα ωφεληθεί το σχολείο  και τα παιδιά;

Εδώ να πω πως κατά καιρούς έχω πάρει μέρος σε παρόμοιους διαγωνισμούς με όλες τις ιδιότητες. Ως μαθητής, ως εκπαιδευτικός, ως γονέας, ως κριτής, ως επιτηρητής, ως αξιολογητής και κάτι φεγγάρια πρότεινα και θέματα. Θα έλεγε κάποιος πως είχα πλήρη επίγνωση όλων των παραμέτρων. Αμ δε… Μόνο τώρα έπειτα από 30 και χρόνια στην εκπαίδευση αναρωτήθηκα. Μέχρι πρότινος μου φαίνονταν όλα φυσιολογικά.

Και εξηγώ:

Τα βασικά επιχειρήματα για τη συμμετοχή παιδιών σε μαθητικούς διαγωνισμούς είναι πως τα παιδιά – και συμπληρώστε ό,τι μου διαφεύγει:

• Αναπτύσσουν κοινωνικούς δεσμούς με συνομήλικα παιδιά
• Καλλιεργούν τη δημιουργική σκέψη (υπό συνθήκες)
• Αναδεικνύονται τα ευφυή παιδιά  (ανίχνευση ταλέντων σε τομείς)
• Μαθαίνουν να υπακούν σε κανόνες
• Σέβονται τον αντίπαλο τους και εκτιμούν την προσπάθεια
• Διδάσκονται την αξία της συνεργασίας
• Εμβαθύνουν σε κάποιο επιστημονικό πεδίο (ανάλογα με το διαγωνισμό)
• Ασχολούνται με κάτι που τα ενδιαφέρει ή/και δεν προσφέρεται στην τυπική εκπαίδευση
• Ενισχύεται η μάθηση με βιωματικό τρόπο

Σημείωση: Δεν περιλαμβάνω ως επιχείρημα το κίνητρο για τη συμμετοχή, γιατί εδώ το ερώτημα είναι ποιος αποφασίζει τη συμμετοχή και ποια είναι τα δικά του κίνητρα.

Όπως αντιλαμβάνεστε αυτά τα επιχειρήματα αφορούν κυρίως τους διαγωνισμούς στους οποίους τα παιδιά λαμβάνουν μέρος σε μικρές ή μεγάλες ομάδες. Άρα δεν περιλαμβάνονται οι ατομικοί διαγωνισμοί στους οποίους το παιδαγωγικό όφελος είναι …. (συμπληρώστε το κενό).

Υπάρχουν και μερικά κρυφά επιχειρήματα τα οποία θα …φανερώσω, για να καλύψω περισσότερες διαστάσεις του ζητήματος …

• Ενισχύεται το προφίλ του σχολείου, ιδιαίτερα όταν οι μαθητές φέρνουν επιτυχίες. Για αυτό τα ιδιωτικά σχολεία συμμετέχουν με πάθος σε τέτοιους διαγωνισμούς αλλά και τα δημόσια σχολεία τελευταία συμπεριφέρονται αναλόγως εξαιτίας της «εξ αντανακλάσεως επιτυχίας»…
• Οι εκπαιδευτικοί που έχουν διακριθέντες μαθητές καρπώνονται μέρος της επιτυχίας, γιατί ως γνωστόν «με όποιον δάσκαλο θα κάτσεις….».
• Καμαρώνουν οι γονείς για τα επιτεύγματα των παιδιών τους, παράλληλα «γεμίζει» το portfolio των βλασταριών για μελλοντική χρήση.
• Οι διοργανωτές  – συνήθως επιστημονικές ενώσεις – αποκομίζουν φήμη και φαίνονται δραστήριοι στο επιστημονικό τους πεδίο.
• Οι χορηγοί – συνήθως εταιρίες – κάνουν δωρεάν διαφήμιση και φαίνονται να είναι συνεπείς με τις δραστηριότητες της εταιρικής τους ευθύνης. Μερικοί πουλάνε και κατιτίς.

Ας δούμε τώρα μερικές περιπτώσεις εφαρμογής….

1^η περίπτωση: Το δημοτικό σχολείο συμμετέχει, ας πούμε τελείως τυχαία, σε έναν διαγωνισμό φυσικών επιστημών.

Ο δάσκαλος της τάξης προετοιμάζει τους συμμετέχοντες και τις συμμετέχουσες σε ώρες εκτός ωραρίου σε προηγούμενα θέματα του διαγωνισμού. Δεν λέω πόσες ώρες γιατί ντρέπομαι. Ο διαγωνισμός διεξάγεται σε αίθουσες δημόσιου σχολείου, με επιτηρητές εκπαιδευτικούς εθελοντές, οι οποίοι βαθμολογούν τα γραπτά (όχι απαραίτητα οι ίδιοι) σε θέματα που έχουν προτείνει (όχι απαραίτητα οι ίδιοι).

Οι ερωτήσεις του διαγωνισμού δεν διαφέρουν πολύ από ένα γενικό κριτήριο αξιολόγησης το οποίο θα σκάρωνε ένας μέσος εκπαιδευτικός.

Τα αποτελέσματα του διαγωνισμού κοινοποιούνται στους μαθητές και άλλοι κλαίνε και άλλοι πανηγυρίζουν έξαλλα (πραγματική εικόνα). Ο δάσκαλος επαινεί τους άριστους και παρηγορεί τους υπόλοιπους.

Ερώτηση εκτός ύλης: Ποιο το παιδαγωγικό όφελος για τα παιδιά που συμμετείχαν, τι κέρδισε το σχολείο, τι έμαθε ο εκπαιδευτικός από τη διαδικασία;

2^η περίπτωση: Το δημοτικό σχολείο συμμετέχει, ας πούμε τελείως τυχαία, σε έναν διαγωνισμό εκπαιδευτικής ρομποτικής σε πλατφόρμα γνωστής εταιρίας παιχνιδιών. Ο εξοπλισμός παρέχεται δωρεάν από χορηγό.

Ο δάσκαλος της τάξης δεν ξέρει “πού παν τα 4” σε σχέση με τη ρομποτική, ο καθηγητής πληροφορικής ξέρει λίγα.

Επιλέγονται κάποια παιδιά για την ομάδα ρομποτικής (τα υπόλοιπα κάνουν μούτρα…). Τα παιδιά διαλέγουν όνομα για την ομάδα. Οι γονείς παραγγέλνουν φανελάκια και καπελάκια ομοιόμορφα. Ξεκινούν από το στάδιο της κατασκευής και όλα πάνε μια χαρά. Συνεχίζουν με τον προγραμματισμό κι όλα δεν πάνε μια χαρά… (ως γνωστόν αυτό θέλει χρόνο). Καθορίζουν ημέρες και ώρες εκτός ωραρίου και ζητείται η βοήθεια εξωτερικού συνεργάτη ώστε να προλάβουν τα χρονοδιαγράμματα. Οι γονείς τσοντάρουν κάποιο μικροποσό για το συνεργάτη – σιγά το ποσό…

Έρχεται η ώρα του διαγωνισμού. Τώρα πήραν χαμπάρι οι άλλοι γονείς πως επίκειται ταξίδι μερικών ημερών. Ο διευθυντής γίνεται δέκτης φοβερών παραπόνων – «γιατί διαλέξατε την Κούλα κι όχι την Τάκη που ξέρει από υπολογιστές; Ε! Αίσχος!». Με τα πολλά η ομάδα κατεβαίνει στο διαγωνισμό, τα παιδιά είναι ενθουσιασμένα και οι γονείς το ίδιο, φορτώνουν όλοι εμπειρίες. Οι εκπαιδευτές έχουν ένα άγχος, αφού τώρα θα φανεί η δουλειά τους. Ο διευθυντής μια χαρά, πάει πέρα δώθε και βγαίνει φωτογραφίες με τους πάντες, γιατί το σχολείο έχει και σελίδα στο facebook.

Και παίρνουμε το βραβείο! (ένα τελοσπάντων από τα 12 που έδωσαν οι οργανωτές).

Γυρίζουμε στο σχολείο, χαρές και πανηγύρια και ευκαιρία του διευθυντή για 10 λεπτά στο μικρόφωνο μετά την πρωινή προσευχή.

Ερώτηση εκτός ύλης: Ποιο το παιδαγωγικό όφελος για τα παιδιά που συμμετείχαν, τι κέρδισε το σχολείο, τι έμαθαν οι εκπαιδευτικοί από τη διαδικασία;

Θα μπορούσα να αναφέρω κι άλλα «τυχαία» παραδείγματα, αλλά επέλεξα δύο στα οποία συμμετείχα προσωπικά με περισσότερους του ενός ρόλους.

Το ερώτημα που τριγυρίζει στο μυαλό μου είναι απλό. Χρειάζονται οι μαθητές μου ένα μαθητικό διαγωνισμό για να έχουν τα παιδαγωγικά οφέλη που ανάφερα αρχικά; Να είναι όλοι κερδισμένοι;

Μήπως να ανοίξω τα στραβά μου για να δω τι κάνουν άλλοι χαρισματικοί εκπαιδευτικοί;

Πάρκο κυκλοφοριακής Αγωγής στο σχολείο

Παζάρι λαχανικών σχολικού συνεταιρισμού

Ποιοι κερδίζουν στα παραπάνω παραδείγματα;

Κλείνοντας συμβουλεύω τους γονείς να μην πιέζουν τα παιδιά τους να συμμετέχουν σε τέτοιες δραστηριότητες, ιδιαίτερα όταν δεν ανταποκρίνονται στις ικανότητες των παιδιών. Η συμμετοχή των παιδιών πρέπει να προσφέρει ευχαρίστηση.

ΥΓ: Επίτηδες δεν αναφέρθηκα στη διαχείριση της ήττας. Γιατί η συμμετοχή σε διαγωνισμό εμπεριέχει αυτό το στοιχείο σε μεγάλο βαθμό.

Δεν αναφέρθηκα ακόμη και στους διαγωνισμούς επιστημονικών ενώσεων (μπορείτε να βάλετε εισαγωγικά κατά βούληση στο “επιστημονικών”) που μεταφέρουν τις ίντριγκές τους στα σχολεία.

Δεν αναφέρθηκα και στις περιπτώσεις που η συμμετοχή σε διαγωνισμό υλοποιεί το “όραμα” του εκπαιδευτικού με τους μαθητές κομπάρσους.

Τέλος δεν αναφέρθηκα στη λεγόμενη “προστιθέμενη αξία” της συμμετοχής, αφού κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Καλύτερα αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν με άλλες εκπαιδευτικές πρακτικές.

Μπορείτε να δείτε και “Ο βαθμός εδραίωσης των Πανελλήνιων Μαθητικών Διαγωνισμών στην ελληνική εκπαίδευση και διερεύνηση της στάσης της μαθητικής κοινότητας” του Τάσου Μιχαηλίδη στα Πρακτικά του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου για την Προώθηση της Εκπαιδευτικής Καινοτομίας, το οποίο διερευνά τη στάση μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Για την Πρωτοβάθμια δεν υπάρχει κάτι σχετικό και κατά την άποψή μου δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει, αφού η συμμετοχή μαθητών Πρωτοβάθμιας σε διαγωνισμούς είναι μια άσκοπη πράξη, χωρίς παιδαγωγικό νόημα και αξία.